Vrouwtjes doen meer hun best voor jongen van mooie vaders bij pimpelmezen

Persbericht, NIOO 25 augustus 2004

HETEREN (Gld.) - "De aantrekkelijkheid van een vader heeft effect op het hele gezin." Tobias Limbourg van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) in Heteren ontdekte dit bij pimpelmezen. De moeders deden aantoonbaar minder moeite om hun nest jongen te voeren, als hun mannetje niet aantrekkelijk leek. Mooi staat in pimpelmezenland gelijk aan UV-reflecterende veren op je kop - maar daar konden de onderzoekers een stokje voor steken met zonnebrandcrème. Dat is binnenkort te lezen in de Proceedings of the Royal Society of London.

Pimpelmees in vlucht @ KosmosWaarom doet een vrouwtje meer haar best als ze een mooie partner heeft? Tobias Limbourg heeft wel een verklaring: "We denken dat het vrouwtje die aantrekkelijkheid gebruikt om in te schatten hoe fit haar jongen zullen worden. Kinderen van mooie partners worden verwacht succesvoller te zijn in hun latere leven. Terwijl moeders liever niet te veel energie steken in kinderen van minder ogende vaders. Dan hebben ze namelijk meer reserves over om volgend jaar een poging te wagen met een andere vader."

Zonnebrandcrème op je kop maakt je als pimpelmezenman beduidend minder aantrekkelijk! De pimpelmees is een kleine maar algemene vogelsoort in ons land. Bovenop de kop heeft hij een opvallend blauw petje. Maar voor de mezen zelf ziet dat er heel anders uit! De pet straalt vooral van het ultraviolette (UV) licht. Hoe meer, hoe mooier de man. Onderzoeker Limbourg en zijn collega's van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en de Universiteit van Göteborg in Zweden testten het effect van verminderde aantrekkingskracht van mannetjes op hun vrouwtjes door hun petje tijdelijk te 'blokkeren' met UV-filters uit zonnebrandcrème.

Op 15 november 2004 is in een televisie uitzending op Animal Planet getoond welke delen van de pimpelmees stralen van het ultraviolette licht.

Limbourg en zijn collega's hebben de mannetjes pas minder aantrekkelijk gemaakt ná het vormen van de paartjes. Uit eerder onderzoek was al bekend dat vrouwtjes zich ook bij het kiezen van de partner laten beïnvloeden door het UV-beeld. Nu blijkt ook het gedragseffect tijdens het opvoeden van de jongen. Vrouwtjes voeren de jongen duidelijk minder vaak in een nest van een onaantrekkelijk gemaakte vader. De botgroei blijft daardoor achter, en zo de kansen voor de toekomst, ook al voeren de vaders wel met onveranderde inzet. Zonen en dochters krijgen overigens dezelfde 'behandeling'.

Pimpelmees @ KosmosDe onderzoekers filmden de activiteiten van wilde mezen in nestkasten. Zo konden ze tellen hoe vaak de mezenmoeders voerden. "Zo'n diertje weegt maar 10 gram en toch vliegt het honderden keren per dag heen en weer met rupsen voor de jongen. Fascinerend," vindt Limbourg.

Vogels zijn in staat om UV-licht te zien. Wij kunnen dat niet. De mens heeft voor het zien van kleuren drie soorten kegeltjes in zijn netvlies. Vogels hebben nog een extra kegeltype en benutten zo ook informatie in het UV-bereik. Dat UV-licht zo belangrijk is voor vogels is nog niet zo lang bekend; simpelweg omdat de benodigde apparatuur voorheen zo duur was.

En hoe zit het eigenlijk met de aantrekkelijkheid van de vrouwtjes? "Dat is ook heel belangrijk," zegt Limbourg. "We zijn niet alleen geïnteresseerd in de mannetjes. Het biologische verhaal is niet compleet zonder naar beide ouders te kijken. De vrouwtjes komen nu aan bod in ons vervolgonderzoek." Dat blijft dus nog even spannend.

Het NIOO is het onderzoeksinstituut voor ecologie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Het bestaat uit drie centra: voor ecologie van kust en zee, van het zoete water en van het land. Bij het NIOO werken ongeveer 250 mensen. Op het NIOO-Centrum voor Terrestrische Ecologie in Heteren richten de onderzoekers zich op het leven op het land.

Voor meer informatie:

  • Onderzoeker Tobias Limbourg, NIOO-KNAW Centrum voor Terrestrische Ecologie, Heteren, 026-4791252, (spreekt Nederlands)
  • wetenschapsvoorlichter ir. Froukje Rienks, NIOO-KNAW, tel. 06-10487481 / 0294-239303, Rijksstraatweg 6 Nieuwersluis, Postbus 1299 3600 BG Maarssen

Artikel: 'Female blue tits adjust parental effort to manipulated male UV attractiveness', Tobias Limbourg, A. Christa Mateman, Staffan Andersson en C (Kate) M. Lessells, Proceedings of the Royal Society of London B. Komt binnenkort uit, voor abonnees al te lezen via de website.


Bron:  Website NIOO: www.nioo.knaw.nl